Na ovaj dan, kada organizacije koje se bave manjinskim pravima i pravima Roma pokušavaju da budu što glasnije u borbi za svoja prava u cijeloj Evropi, osjećamo posebnu potrebu da ukažemo na neophodnost daljeg intenzivnijeg i posvećenijeg rada svih društevnih grupa a posebno institucija u sprovođenje reformi i strateških politika.
Poslednjih godina evidentni su određeni pomaci sa konkretnim rezultatima ali i dalje postoje brojne oblasti koje su ključne a u kojima je stanje nezadovoljavajuće. I dalje u Crnoj Gori imamo veliki problem sa obrazovanjem Roma, zapošljavanje i dalje karakteriše visok stepen diskriminacije dok nije dovoljno rađeno na promociji zapošljavanja Roma a veliki broj njih i dalje živi u nelegalnim naseljima bez izgrađene infrastrukture.
Crna Gora je uspostavila okvir za sprovođenje programske politike inkluzije Roma, koji čine pravni propisi, kao i Vladini mehanizmi koji bi trebalo da sprovedu zadatke planiranja i koordiniranja sprovođenja ove programske politike, međutim brojni izazovi su u tom pravcu identifikovani.
Ograničena budžetska sredstva predstavljaju značajnu prepreku za uspješno sprovođenje programskih politika u oblasti inkluzije Roma. Ukupan iznos sredstava koja se iz državnog budžeta opredjeljuju u svrhu sprovođenja NSIR-a zavisi od iznosa sredstava definisanih godišnjim zakonima o budžetu, ali i od kapaciteta za privlačenje sredstava iz IPA fondova. Iako su ove cifre za sada nepoznate, evidentno je da su sredstva opredijeljena postojećim godišnjim budžetskim ciklusom neuporedivo niža u odnosu na opseg ciljeva definisanih NSIR-om. Finansiranje lokalnih strategija inkluzije takođe je ograničeno fiskalnim deficitom lokalnih samouprava.
Iako postoji anti-diskriminacioni pravni okvir, izostaje njegovo djelotvorno sprovođenje. Do danas nije bilo izvršivih presuda u slučajevima diskriminacije, kao ni precizne evidencije o registrovanim i procesuiranim slučajevima diskriminacije.
Političko predstavljanje Roma čini jedan od najvećih problema u zaštiti prava ove manjinske zajednice. Romi i Egipćani nemaju autentične predstavnike u Skupštini Crne Gore, niti u lokalnim skupštinama. Ovo pravo, međutim, obezbijeđeno je svim drugim nacionalnim zajednicama. Uprkos izmjenama i dopunama Zakona o manjinskim pravima i slobodama i Zakona o izboru odbornika i poslanika, izborni sistem ne predviđa manjinsko predstavljanje Roma kroz zagarantovane mandate, kao što je slučaj sa hrvatskom nacionalnom manjinom, a samim tim ni mogućnost vršenja uticaja na zakonodavnu vlast.
U okviru ovogodišnjeg Roma Prajda, Građanska alijansa sprovodi radionice osnaživanja i jačanja kapaciteta Roma zatvorenika sa kraćim zatvorskim kaznama, sa ciljem stvaranja predispozicija za bolju inkluziju ovih dodatno vulnerabilnih grupa. Aktivnosti koje se sprovode usmjerene su na resocijalizaciju, opismenjavanje, verbalnu i neverbalnu komunikaciju, izradu CV-a i slično.
Edin Koljenović
Koordinator programa
