Povodom Međunarodnog dana podrške žrtvama torture, Građanska alijansa je 27. juna 2022. godine uspješno održala konferenciju na temu „Izazovi Crne Gore u pregovaračkim poglavljima 23 i 24“, na kojoj je predstavljen Izvještaj u okviru projekta „Transparentno i efektivno pravosuđe za efikasne pregovore u poglavljima 23 i 24“, realizovan uz podršku Ambasade Kraljevine Norveške u Beogradu i Balkanskog fonda za demokratiju.
Pozdravne riječi prisutnima uputila je g-đa Danijela Đurović, predsjednica Skupštine Crne Gore, i navela da državni organi imaju veliku odgovornost da se uhvate u koštac sa izazovima kada govorimo o kvalitetnim istragama i o vladavini prava. Naglasila je da bi u cilju izgradnje kvalitetnog društva, mnogi slučajevi torture i ratni zločini koji nijesu dovoljno ispitani morali najzad da dobiju sudski epilog. Ministar pravde, g-din Marko Kovač, poručio je da i pored reformi u pojedinim sferama pravosuđa, prostor za napredak i dalje postoji. Učesnike konferencije zatim je pozdravio Njegova ekselencija ambasador Francuske u Crnoj Gori, g-din Kristijan Timonije, a u uvodnom dijelu govorili su i g-din Milan Radović, programski direktor Građanske alijanse, te g-din Stefan Almehagen Sandstad iz Kraljevske ambasade Norveške.
Konferencija je nastavljena Panelom I: Vladavina prava i evropske integracije. U ovom dijelu govorili su g-đa Valentina Pavličić, predstavnica Crne Gore pred ESLJP, g-din Bojan Zeković, državni sekretar u Ministarstvu pravde i g-din Vukas Radonjić, specijalni državni tužilac. G-đa Pavličić naglasila je da Crna Gora nije jedina država u kojoj dolazi do zlostavljanja i torture, ali da se pristup ovom problemu mora promijeniti, tj. da se moraju preduzimati tačno specijalizovane radnje kako bi se procesuirali odgovorni za ova djela i zaštitile žrtve. G-din Zeković se osvrnuo na važnost utvrđivanja pojedinačne odgovornosti u slučajevima zlostavljanja kako se imidž pojedinca ne bi prelivao na cijelu instituciju, dok je g-din Radonjić istakao da je tužilaštvo organ gonjenja, a ne otkrivanja osumnjičenih, te da stoga solidarnost među učiniocima koji su službena lica predstavlja problem za rad tužilaštva.
G-din Zoran Vujičić, zamjenik programskog direktora Građanske alijanse, je na Panelu II: Ljudska prava i evropske integracije, predstavio zaključke i preporuke Izvještaja o ljudskim pravima u institucijama zatvorenog tipa u Crnoj Gori koji se odnose na Upravu policije, Upravu za izvršenje krivičnih sankcija (UIKS), Ministarstvo zdravlja i Specijalnu bolnicu za psihijatriju – Kotor, kao i na centre za prihvat stranaca u Spužu i na Božaju. Kada govorimo o preporukama Upravi policije, one koje se odnose na skoro sve centre bezbjednosti koji su obuhvaćeni monitoringom tiču se uvođenja mogućnosti premotavanja video zapisa iz prostorija za zadržavanje, poboljšanja materijalnih uslova, dosljednog obezbjeđivanja informatora za zadržana lica, poboljšanja strategije upravljanja kadrovima, itd. Takođe, data je preporuka i da se bez odlaganja preduzmu mjere za identifikaciju i utvrđivanje odgovornosti policijskih službenika, koji su 2020. godine prekoračili ovlašćenja prema maloljetnom licu u CB Nikšić.
U preporukama UIKS-u takođe se pominje unaprjeđenje materijalnih uslova, pogotovo u pogledu sprečavanja kontinuiranog kršenja člana 3 Evropske konvencije. Neophodno je i djelotvorno ispitati sve navode o zlostavljanju, te ohrabrivati pritvorena i zatvorena lica da prijavljuju nasilje. Dalje, jedna od preporuka odnosi se na preduzimanje odgovarajućih koraka kako bi se kazne maloljetnicima kojima je izrečena sankcija upućivanja u vaspitnu ustanovu zavodskog tipa izvršavale u takvoj ustanovi, umjesto u zatvoru. Više preporuka iz Izvještaja odnosi se na poboljšanje zdravstvene zaštite, pogotovo u Odjeljenju za žene.
Preporuke koje se odnose na dva pomenuta centra za prihvat stranaca vezane su za poboljšanje prostornih kapaciteta i materijalnih uslova, te na obavezno testiranje stranaca na lako prenosive bolesti odmah po prijemu. Potrebno je uložiti napore i da se otkloni administrativns barijera izražavanja namjere u Centru u Spužu.
Tokom Panela II g-din Zoran Brđanin, direktor Uprave policije, poslao je snažnu poruku da je bilo koji oblik zlostavljanja i mučenja nedopustiv, te da za takva djela ne postoji opravdanje. Svakako, smatra da je problem sistemski i da ga tako treba i rješavati. G-din Nebojša Vučinić, profesor na Pravnom fakultetu i bivši sudija ESLJP, podsjetio je da je glavni način da se pravo primijeni upravo sankcija, tj. kazna, ali da ju je potrebno sprovoditi nepristrasno i nediskriminatorno. Direktor UIKS-a, g-din Rade Vojvodić, najviše je govorio o problemu angažovanja ljekara, koji zbog nižih primanja u ovoj ustanovi, a većeg obima posla, ne nalaze motivaciju za rad u UIKS-u. Konačno, g-đa Mirjana Radović, zamjenica Zaštitnika ljudskih prava i sloboda Crne Gore, povodom predstavljenih zaključaka i preporuka ustanovila je da se i pored čestih razgovora na ovu temu čini da mjerljiv rezultat izostaje, što znači da u ključnim oblastima nije bilo napretka.
Na samom kraju konferencije panelisti su se saglasili da borba protiv torture i zlostavljanja, kao i nekažnjivosti u ovakvim slučajevima, treba da bude suštinska i sistemska, a ne da ostane samo na papiru.
S poštovanjem,
Zoran Vujičić, zamjenik programskog direktora GA
