Sjutra se obilježava Međunarodni dan za eliminaciju rasne diskriminacije, koji je ustanovila Generalna skupština Ujedinjenih nacija prije više od polovine vijeka. Dan je ustanovljen u znak sjećanja na žrtve nenasilnog protesta koji su 1960. godine ubijeni u Južnoafričkoj republici protestujući protiv zakona koji su podržavali aparthejd.
Diskriminacija je u Crnoj Gori definisana i zabranjena primarno Ustavom, a zatim i zakonima koji regulišu ovu materiju, ali i međunarodnim ugovorima čija je potpisnica. Ipak, u našoj državi je diskriminacija prisutna u raznim oblicima tokom našeg svakodnevnog života.
Najveća etnička distanca je i dalje izražena prema romskoj populaciji, koji često žive u izolovanim i neuslovnim naseljima, bez osnovne infrastukture, što dodatno otežava njihovu ionako tešku integraciju u crnogorsko društvo. Problemi su prisutni i u oblasti obrazovanja i zapošljavanja ove populacije, a to se loše odražava i na njihovo zdravstveno stanje. Nažalost, mnogim diskriminatornim postupcima pojedinaca i institucija ovim licima se onemogućava ravnopravno učešće u društvenom životu. Crna Gora i dalje nema predstavnika romske populacije u crnogorskom parlamentu. I nakon promjene uslova za izbor svog političkog predstavnika (Zakon o izboru odbornika i narodnih poslanika), ove zajednice i dalje nemaju zastupljenost u političkim strukturama.
Kroz Strategiju za socijalnu inkluziju Roma i Egipćana država je koncipirala kvalitetne mjere kad je obrazovanje u pitanju. Međutim, ono što možemo navesti kao pozitivan korak jeste da je Vlada pomjerila fokus ka edukaciji šire populacije o istoriji i tradiciji Roma, što je i bila preporuka EU.
Jedan od glavnih ciljeva nove Strategije za socijalno uključivanje Roma i Egipćana je borba protiv rasističkih i anticiganskih osećanja, uključujući kriminalizovanje takvog ponašanja. Anticiganizam je zvanični termin koji se koristi za izražavanje neprijateljstva, predrasuda, diskriminacije usmjerene prema Romima. Sa druge strane, nema zvaničnog dokumenta koji definiše ovaj pojam, niti bilo kakve zvanične političke deklaracije o tome.
Rasna diskriminacija je od početka migrantske krize prisutna i u odnosu na izbjeglice i migrante kojima je Crna Gora još jedna prolazna stanica na zapadno balkanskoj ruti. Tako smo u medijima iz regiona mogli pročitati razne naslove koji uvezuju pojmove “migranta” i počinioca krivičnih djela, i na taj način doprinijeli izazivanju još veće netrpeljivosti i diskriminacije među stanovništvom. Koliko se ovim licima dozvoljava da crpe svoja zakonom propisana prava, govori činjenica da često za svoj prelazak preko granica moraju platiti određen novčani iznos graničnim policajcima. U skladu sa gore navedenim, imali smo poslednji slučaj od 15. Marta kada su dva službenika policije osumnjičena za primanje mita i krivičnog djela teška tjelesna povreda na račun državljana Maroka.
Diskriminacija je vidljiva i kroz mnoge rasističke izjave u javnom prostoru, naročito na online platformama, ali i na sportskim događajima gdje smo nedavno imali prilike da svjedočimo sukobima navijača dva crnogorska fudbalska kluba. Podsjetićemo i na nedavni slučaj skandiranja i vrijeđanja potpredsjetnika Vlade Dritana Abazovića. Ovaj primjer je još jedan pokazatelj nedostatka kulture dijaloga u našem društvu što dalje dovodi do ionako povećanih tenzija koje počivaju na vjerskoj i nacionalnoj osnovi.
Zapaljiva retorika koja počiva na nacionalnim uvjerenjima je često bila uzrok tenzija tokom prethodne godine. Ti događaji su duboko podijelili javnost i stvorili atmosferu netrpeljivosti prema onima koji dijele drugačija politička uvjerenja.
Kao država koja teži demokratski uređenom društvu i poštovanju osnovnih ljudskih prava, neophodno je raditi na suzbijanju i iskorijevanju svih oblika diskriminacije upotrebnom pravnih mehanizama zaštite, a u cilju dostizanja jednog stabilnog i multietničnog okruženja. Zato je važno raditi na podizanju svijesti, nivoa znanja o nedopustivosti rasističkih poruka i stavova, ali i na eliminaciji stereotipnih stavova oko nas.
