Uspješno je održan III forum XXI generacije Škole političkih studija od 5. do 7. aprila 2024. u Ulcinju. Jedan od glavnih fokusa foruma bilo je pitanje policijske torture, koje je obrađeno kroz nekoliko panela, predavanja i posjeta.
Forum su otvorili Fatmir Gjeka, ministar ljudskih i manjinskih prava, Predrag Zenović, glavni pregovarač Crne Gore sa Evropskom unijom, Siniša Bjeković, zaštitnik ljudskih prava i sloboda i Ardijan Mavriq, predsjednik Skupštine opštine Ulcinj, uz moderiranje Amine Murić ispred Građanske alijanse.
Fatmir Gjeka naglasio je da za puni i održivi napredak treba jačati i svijest o društvu kulture ljudskih prava, smanjiti stereotipe i predrasude, jačati toleranciju i stvarati jednake šanse za sve, te dodao da su ove promjene kompleksne i zahtijevaju vrijeme. „Crna Gora na putu ka Evropskoj uniji dobija jednu svoju ubrzanu dinamiku“, naveo je Predrag Zenović, te dodao da su svi izgledi da ćemo u mandatu ove Vlade dobiti internu spremnost sva 33 pregovaračka poglavlja. Zaštitnik ljudskih prava i sloboda, Siniša Bjeković, ukazao je da kršenja ljudskih prava na koja se ljudi najčešće žale jesu načelo dobre uprave, pravo na obraćanje, pravo na odgovor, kao i načelo zabrane diskriminacije. On je naglasio da je ćutanje administracije jedno od najvećih poroka koje imamo. Ardijan Mavriq se osvrnuo na lokalnu samopupravu Ulcinj, te naveo da je Ulcinj prepoznat po tome što je bilo slučajeva prekoračenja policijskih ovlašćenja prema građanima, gdje nije došlo do pravične sudske odluke ili je to ostalo zaboravljeno. Dodao je da njegova opština ima potrebe za ostvarenjem prava, kao što su ekološka prava, imovinska prava, prava o odlučivanju, te da sami odrede razvoj njihove opštine.
U sklopu pradavanja, kojim je zaključen prvi dan foruma, Predrag Zenović je govorio na temu: Vladavina prava i evropske integracije: šanse i izazovi. Zenović je najprije prošao kroz kratku genezu vladavine prava, te kako je tekao put od početaka, pa do vladavine prava koju imamo danas. S tim u vezi, naveo je da ne možemo reći da je u Evropskoj uniji svako društvo društvo vladavine prava. To govori o tome koliko ljudska prava i demokratija moraju biti vrijednosti za koje se stalno iznova borimo. Što se tiče Crne Gore i EU integracija, dodao je da su usponi i padovi na ovom putu u posljednjih par mjeseci došli u jedno kritično stanje, te da nijesmo imali ključna imenovana u institucijama. Navedena imenovanja predstavljaju samo jedan segmet mjerila 4 u odnosu na sva preostala, ali taj signal je bio očigledan motiv EU da prihvati Crnu Goru kao jednog od partnera.
Naredni dan foruma, učesnici su započeli posjetom stanici policije Ulcinj, čiji je rad predstavio Blažo Ćetković, načelnik stanice policije Ulcinj. Kroz prikaz funkcionisanja stanice policije, naveo je koji su to slučajevi, izazovi i problemi sa kojima se suočavaju. Posebno je izdvojio rad stanice u toku ljetnje sezone, kada se u Ulcinju nalazi i do 250 hiljada turista i kada je veoma otežano raditi, uz evidentne probleme, odnosno, ogromne gužve u saobraćaju. Ovaj problem je još više istaknut tim prije što od 41 policijskog službenika koji su predviđeni sistematizacijom, na raspolaganju imaju njih 22. Načelnik Ćetković je učesnicima pokazao i prostorije za zadržavanje lica lišena slobode, te ukazao da smatra da su u njihovoj stanici uslovi u ovim prostorijama jedni od boljih u Crnoj Gori.
Panelom pod nazivom „Standardi Savjeta Evrope u kontekstu policijskog pritvaranja i zadržavanja“ nastavljen je forum. Valentina Pavličić, bivša zastupnica Crne Gore pred Evropskim sudom za ljudska prava, istakla je da kada se poštuje državni sistem, onda je nesporno da će doći i do poštovanja ljudskih prava. Vezano za slučajeve torture, mi sada imamo jedan konzervativan i klasičan pristup istragama i kada se desi bilo kakvo zlostavljanje, tu istraga vrlo često tapka u mjestu, što se moglo vidjeti u slučaju prebijanja Mija Martinovića, kao i u slučaju vezanog za Nikolu Bajčetića. Ukazala je i na veliki broj predmeta, te na kašnjenje sa presudama. Pavličić je ukazala na uticaj politike, te zaključila da je preglasna politika anestezirala crnogorsko pravosuđe.
Dalibor Kavarić, advokat, naglasio je da u Crnoj Gori još uvijek nosimo epitet zemlje u kojoj vlada nekažnjivost za slučajeve torture. Prva situacija gdje može doći do prekoračenja policijskih ovlašćenja jeste u dijelu vremena zadržavanja lica. Druga situacija u kojoj često dolazi do zloupotrebe policijskih ovlašćenja jeste u dijelu pozivanja u lica u svojstvu građanina u policijsku stanicu. Zloupotrebe koje se tu najčešće dešavaju su da inspektori pozivaju građanina da se pojavi u CB bez detalja i obrazloženja zašto je građanin pozvan. On je ukazao i na problem informisanja javnosti o određenom slučaju, koje često može na neki način da kompromituje istražni postupak, te da se zato mora pronaći mjera izmedju potrebe za informisanjem javnog mjenja i obaveze da se u tome ipak ne prekrše svi kriterijumi vezani za istragu.
Panel „Garancije prava i procesni standardi: postupak lišenja slobode i prava privedenih lica u kontekstu prevencije torture“ započeo je obraćanjem Vladana Popovića, glavnog policijskog inspektora i načelnika Odjeljenja za koordinaciju policijskih i sa njima povezanih poslova. Prilikom primjene policijskih ovlašćenja, ponekad se desi da dođe do prekoračenja ovlašćenja i do mučenja i zlostavljanja građana prema kojima se porekoračuju ta ovlašćenja. Prvi način da dođemo do nulte tolerancije na zlostavljanje i mučenje jeste da izradimo instruckije i pravila postupanja. Značaj tih instrikcija i pravila jeste da sva ona postupanja koja nijesu razrađena pravilima ili zakona, da se kroz taj dokument dodatno pojasne. Uz to, i ako dođe do povrede, ova pravila i instrukcije su važni da bismo mogli što bolje utvrditi da li je ili nije došlo do povrede. Drugi način predstavljaju obuke policijskih službenika iz ove oblasti, za koje je Popović naveo da ih sprovode u kontinuitetu. Popović je dodao da u zadnje vrijeme nemamo sistemskog kršenja prava od strane policijskih službenika, već samo pojedinačne slučajeve kada dođe do prekoračenja ovlašćenja.
Mensur Bošnjak, ispred institucije Zaštitnika ljudskih prava i sloboda i član NPM-a, istakao je na početku preventivni mandat Ombudsmana, te naveo da oni idu u obilazak kod Uprave policije, te u odnosu na zatečeno stanje daju preporuke. Istakao je važnost ovog preventivnog mandata, jer na osnovu njihovih preporuka upravo Uprava policija reaguje kako ne bi došlo do budućih prekoračenja ovlašćenja. Kada govorimo o reaktivnom mandatu, Ombudsman postupa po prijavi građana ili po sopstvenoj inicijativi formiraju predmet.
Kada se radi o navodima o zlostavljanju, tužilaštvo mora odmah da ispita navedene navode, ukazala je Milica Mandić, državna tužiteljka u Osnovnom državnom tužilaštvu u okviru panela „Borba protiv torture u praksi“. Ono što su problemi jesu da nedostaje adekvatna reakcija tužilaca u ovim slučajevima, ali i problem identifikacije službenika koji su vršili zlostavljanje, kao što je to npr. u slučaju prebijanja Mija Martinovića. Svakako je jedan od zaključaka da policijski službenici moraju imati vidljive oznake, što su preporuke CPT-a, kao i da kamere moraju postojati u prostorijama za zadržavanje. Ipak, kada tužilaštvo traži snimke sa saslušavanja, tih snimaka nikada do sada nije bilo, niti i dalje imamo vidljivih oznaka policajaca.
Ivana Đođić, članica Etičkog odbora MUP-a, govorila je o slučajevima koji dolaze pred Etički odbor, te koja su to najčešća kršenja i nepravilnosti u radu policijskih službenika. Ona je istakla solidarnost među policijskim službenicima kao jedan od izraženih problema. Pored toga, podsjetila je da su policijski službenici prema zakonu obavezni da imaju veći stepen solidarnosti i razumijevanja u radu sa građanima, te da i tu činjenicu Etički odbor uzima u obzir prilikom odlučivanja.
Forum je organizovan u okviru projekta “Bez nekažnjivosti za povredu i kršenje ljudskih prava u Crnoj Gori”, koji Građanska alijansa sprovodi uz podršku Evropske unije i kofinansiranje Ministarstva javne uprave.
