Danas se obilježavaju dvije godine od početka rata u Ukrajini, koji je izazvao najveću izbjegličku krizu u Evropi od Drugog svjetska rata. Od početka rata 6.004.100 izbjeglica iz Ukrajine pronašlo je utočište u Evropi, dok je ukupno raseljeno 6.479.700 lica iz Ukrajine u svijetu.
Mnogi od njih u potrazi za utočištem opredijelili su se za život u Crnoj Gori. Iako smo se nadali da će ratne okolnosti brzo prestati, Crna Gora i dalje bilježi svakodnevni priliv lica iz Ukrajine. Ovo nije prvi put da je Crna Gora nesebično otvorila svoje granice i prihvatila izbjeglice na adekvatan način. Zahvaljujući instititu privremene zaštite koji se prvi put počeo primjenjivati nakon početka rata, ovim licima je omogućen set prava, kao što su pravo na boravak, zdravstvenu zaštitu, osnovno i srednje obrazovanje, rad, spajanje porodice. Građanska alijansa je zajedno uz finansijsku podršku Agencije UN za izbjeglice (UNHCR) i državnih institucijam učestvovala u trasiranju puta u primjeni instituta privremene zaštite. Ipak, sada nakon dvije godine možemo se pohvaliti zajedničkim postignutim rezultatima na koje bi nam mogle pozavidjeti i mnoge veće države. Za ove dvije godine susreli smo se sa različitim problemima koje smo zajedno prevazilazili i pomagali im u rješavanju istih, što nas čini važnim činiocima društva u procesu integracije i boljih uslova života. Kada govorimo o integraciji i boljim uslovima života, važno je napomeniti da naredni period za državne institucije će biti izazovan, naročito na polju usklađivanja zakonske regulative kako bi ova lica imala pravo i na zdravstveno osiguranje pored zdravstvene zaštite i bila prepoznata Zakonom o socijalnoj i dječjoj zaštiti koja bi najugroženijem stanovništvu omogućila prava na materijalna davanja.
U prethodnom periodu ističemo posebno važnom odluku Vlade Crne Gore da obezbijedi smještaj za najugroženiju kategoriju ljudi, pa je tako od oktobra 2022. godine obezbijeđen smještaj za oko stotinu lica u hotelu “Sato” u Sutomoru, dok je manji broj njih smješten u hotelu “IL Sole II” u Beranama.
Napominjemo da je 15. februara 2023. godine na 41. sjednici Vlade donijeta Odluka o izmjenama i dopunama Odluke o odobrenju privremene zaštite sa rokom važenja na još jednu godinu do 11. marta 2024. godine, shodno evropskoj regulativi. Sada se opet očekuje adekvatan odgovor Vlade Crne Gore u vidu produženja odluke o privremenoj zaštiti, s obzirom na to da privremena zaštita ističe 11. marta, a i dalje se u Crnoj Gori nalazi 6.239 lica sa statusom privremene zaštite. Na ovaj način, Vlada Crne Gore bi odgovorila na preporuku Evropske komisije u Izvještaju za Crnu Goru kao i na potrebu velikog broja lica da i dalje dobiju status privremene zaštite.
Od 24. februara 2022. godine do 5. februara 2024. godine 190.000 lica iz Ukrajine ušlo je u Crnu Goru, od čega njih 65.256 ima regulisanu neku vrstu privremenog boravka. Na dan 5. februar registrovano je 6.239 lica kojima je odobrena privremena zaštita u Crnoj Gori, dok njih 470 čeka odluku po istoj, a 59.017 lica iz Ukrajine ima neku vrstu boravka u zemlji.
Građanska alijansa kroz projekat koji sprovodi uz podršku Agencije UN za izbjeglice (UNHCR) u Podgorici, pruža besplatnu pravnu pomoć svim državljanima Ukrajine koji su aplicirali za privremenu zaštitu i onim licima sa odobrenom privremenom zaštitom. Pravna pomoć podrazumijeva regulisanje statusa privremene zaštite i pristup svim pravima koje im Zakon o međunarodnoj i privremenoj zaštiti stranaca propisuje. GA je tokom 2023. godine pružila pomoć za 1.658 lica iz Ukrajine i nastavlja da osluškuje potrebe pojedinaca i bude na usluzi svakom državljaninu Ukrajine koji se nalazi u Crnoj Gori.
